طرح فرش ایران مشهور به نام نقش

انواع طرح فرش ایران مشهور به نام نقش

طرح فرش ایران مشهور به نام نقش که این طرح‌ها، انواع مختلفی دارد. در مقاله‌ی پیش رو، شرح مختصری بر انواع طرح فرش ایران مشهور به نام نقش را می‌خوانید.

طرح لچک و ترنج

لچک و ترنج، طرحی بسیار عمومی، معروف و زیبا در فرش ایرانی است که از مکتب شاه عباسی به یادگار مانده‌است. از آن جایی که در این طرح، از لچک و ترنج به عنوان نقشمایه استفاده می‌شود، این طرح را بدین نام می‌خوانند. گفتنی است که طرح مذکور از تذهیب‌هایی که کاتبان هنرمند، پشت جلد قرآن‌ها و سایر کتب نگاشته‌اند، اقتباس گردیده‌است.
انواع طرح‌های لچک و ترنج به شرح زیر می‌باشد:
– لچک و ترنج ساده: این طرح فقط شامل لچک و ترنج است.
– ترنج‌دار: این طرح فقط دارای ترنج بوده و لچک ندارد.
– لچکی: برعکس طرح ترنج‌دار، طرح لچکی دارای لچک می‌باشد اما ترنج ندارد.
– ترنجی طرّه‌دار: در این طرح، طرّه، اطراف زمینه را پوشانده‌است.
از دیگر انواع طرح لچک و ترنج می‌توان به لچک ترنج کف ساده، سلسله ترنج‌دار، ترنج قفقاز، ترنج شیروان، لچک ترنج هندسی و لچک ترنج کلاله‌دار اشاره کرد.

طرح‌های طرّه‌‍ دار

این نوع طرح‌ها را در بافته‌های نواحی نایین و کاشان شاهد هستیم. در طرح طرّه‌دار، امتداد لچک‌ها به طرف یکدیگر و در کنار حاشیه‌ی فرش قرار دارد. چنانچه لچک‌های چهارگانه‌ی فرش، با نقش و نقشمایه و رنگ‌آمیزی‌های لچک، هماهنگ باشد؛ طرّه به وجود می‌آید.
طرح سراسری
چنانچه قطعه‌ی کوچکی از طرح، در سراسر قسمت طولی یا عرض فرش تکرار شود، طرح سراسری پدید می‌آید.
طرح ِبندی
در این نوع طرح، ضمن اینکه قطعات طرح در سراسر فرش تکرار می‌شوند، بهم نیز می‌پیوندند. از این رو، به این گونه طرح‌ها، بندی گویند.
انواع طرح ِ بندی بدین قرار است: بندیِ قاب قابی، بندیِ آدمکی، بندیِ درختی، بندیِ ترنج‌دار، بندیِ کتیبه‌ای، بندیِ بازوبندی، بندیِ شاخ گوزنی و بندیِ دسته گل.
طرح محرمات
در گذشته، پارچه فروشان به پارچه‌های راه راه رنگارنگ، محرمات می‌گفتند. در قالیبافی، طرح محرمات بدین گونه است که نقش راه راه، طول فرش را به صورت سراسری پوشانده و یک نقش و رنگ، در طول قالی تکرار می‌شود. نقشمایه‌ی این راه راه‌ها، شامل گل، درخت،‌ شاخه و برگ، و حیوانات است.

طرح افشان

در این طرح، برگ‌ها، گل‌ها، پرندگان و حیوانات، به عنوان نقشمایه‌ی فرش، بر کف آن افشانده می‌شوند و احتمالا علّت نامگذاری این طرح نیز همین موضوع می‌باشد. در این نوع نقش، گل و برگ، نگاره‌های اصلی هستند. اگرچه این نقشمایه‌ها به صورت مجزّا، در زمینه‌ی فرش پراکنده‌ شده‌اند، اما هماهنگی رنگ‌ها به گونه‌ایست که آن‌ها را همچون اجزاء یک مجموعه‌ی زیبا، جلوه‌گر می‌سازد.
نقش‌های مهم طرح افشان بدین قرار است:
– افشانِ بندی: با گل‌های دارای ارتباط
– افشان شاخ پیچ: که گویی گل‌ها با شاخه‌هایی به هم پیوسته‌اند.
– افشان دسته گل: که کومه‌ها و دسته گل‌ها، نگاره‌های اصلی آن هستند.
– افشان حیوانات: که نقش‌مایه‌ی آن، حیوانات ‌است.
– افشان ترنج‌دار: که ترنج با طرح و رنگ متناسب در وسط زمینه ی گل و گیاه نقش بسته‌است.
– افشان شکسته: با خطوط شکسته
– افشان حنایی

طرح سجاده‌ای، جانمازی و محرابی

این طرح بیشتر در قالیچه‌های مخصوص نماز به کار می‌رود. در متن این نقش، محراب مسجد دیده می‌شود و با نقش‌هایی چون ستون، قندیل، سرستون، کتیبه‌ها و نوشته‌ها مزیّن شده‌است. گفتنی است که طرح‌های محرابی فقط برای جانماز بافته نمی‌شود، و استفاده‌های دیگری نیز دارد.
طرح‌های محرابی دارای انواع گوناگونی زیر می‌باشد:
– محرابی درختی: در برخی طرح‌های محرابی، زیر طاق محراب، درخت زندگی یافته می‌شود که از نقش‌های بسیار زیبا و متداول در فرش ایران و البته منطقه‌ی آسیای صغیر است.
– محرابی دورنما: این طرح، همان محرابی درختی است.
– محرابی ستوندار: در این طرح، در قسمت زمینه و در دو گوشه‌ی آن، دو ستون می‌بینیم که محراب‌ها را نگه داشته‌اند. روی این ستون‌ها نیز، تزئیناتی به چشم می‌خورد.
– محرابی قندیلی: این طرح، در سجاده‌ها و قالیچه‌های محرابی، برای تزئین به کار می‌رود که ارتباط نمادین با کل ساختمان مسجد دارد.
– محرابی گلدانی: این طرح نیز همانند محرابی درختی، دارای گل و بوته است. با این تفاوت که به جای درخت، نقش گلدانی را می‌بینیم که در وسط و پایین طرح زمینه قرار گرفته‌است.

این طرح ها همه از انواع طرح فرش ایران مشهور به نام نقش بودند، که در فرش کاشان نیز استفاده میشود.