طرح های فرش ایرانی که به نام نقش و نقشمایه آن مشهورند
طرح هایی از این قبیل با چنین نام هایی، توسط دست اندرکاران فرش از طراحان و بافندگان گرفته تا کسبه و تجار و واسطه‌ها و دلالان برای شناسایی بهتر طرح ها و نقش و نقشمایه فرش ها نامگذاری شده و طی قرن ها و زمان های گذشته این نام ها دهان به دهان نقل شده و از نسلی به نسل دیگر منتقل گشته است این نوع نامگذاری ها طبق زمینه، متن، حاشیه و مصرف فرش به شرح ذیل تقسیم بندی شده اند.
۱- از منظر نقش زمینه فرش: طرح کف ساده، طرح افشا یا گلدار
۲- از منظر نقش متن: طرح لچک ترنج یا لچکی و ترنج‌دار، طرحهای طرهدار که در نقش آن از بن نگاره‌های طره استفاده می شود مانند طرهدار پیوسته و طرهدار ناپیوسته، طرح طرهدار سلسله‌ای، طرح بندی سراسری، محرمات و سلسله‌ای.
۳- از جهت وجود یا عدم وجود حاشیه در فرش: حاشیه دار، بدون حاشیه
۴- از منظر مصرف فرش: طرح جانمازی، طرح سجاده‌ای، طرح محرابی
طرح فرش ایران تلفیقی / اقتباسی
همچنان که فرش های زیبایی در مناطق مختلف ایران بافته شده ملل مجاور نیز دارای طرح های زیبایی هستند که در برخی اوقات اقوام مرزنشین ایران از ترکیب طرح های کشورهای همسایه در طرح های خود نیز استفاده کرده اند. این نوع طرح ها از تلفیق و ترکیب یک یا چند طرح دیگر ایجاد شده یا اقتباسی از سایر طرح های ایرانی یا طرح های دیگر ملل می باشند طرح های تلفیقی/ اقتباسی، خود دارای انواع مختلفی هستند که به قرار زیر می باشد: طرح زیر خاکی، طرح بندی دسته گل، طرح زیر خاکی، طرح بندی شاخل گوزن، طرح ترنج دسته گل، طرح قاب قابی، طرح ترنج سبزی کاری، طرح شاخه پیچ، رنجدار، طرح زیر خاکی ستون دار محرابی.
فرش های اقتباسی اغلب در شهرهای مرزی که با ملل مجاور ارتباط و گاهاً خویشاوندی دارند مانند خراسان و آذربایجان بافته می شوند. برای مثال مشگین شهر استان آذربایجان از مراکز بافت فرش های اقتباسی محسوب می شود. در مناطق مرزی، انتقال ایده ها، طرح ها، ابزار و نگرش ها بین دو قوم مجاور مسبب تلفیق و اقتباس طرح ها می شوند.
اگر برای نمونه بخواهیم تعدادی نقش و نقشمایه و طرح فرش اقتباسی را در اینجا ذکر کنیم می توان ازطرح های قفقاز، گوبلن، افغانی و آناتولی نام برد. بعضی از این طرح ها در فرش کاشان نیز کاربرد دارد.