ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ ﻫﻤﺎن آوازه ﻫﺎي ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻧﻘﺸﻪ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ را ﺑﺮاي ﺑﺎﻓﻨﺪه ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و از دوران ﻗﺪﻳﻢ ﻧﺴﻞ ﺑ ﻪ ﻧﺴﻞ و ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﻔﺎﻫﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ دوران رﺳﻴﺪه اﺳﺖ و از اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺗﺴﺮﻳﻊ ﺑﺎﻓﺖ ﻗﺎﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد .
ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ از وﺳﻂ ﻓﺮش ﻳﺎ وﺳﻂ واﮔﻴﺮه ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻃﺎق ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎﻓﻨﺪه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﻧﮕﻬﺎ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻي دار نصب ﺷﺪه و ﺑﻪ آن رﻧﮓ ﺑﻨﺪ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ رﻧﮕﻬﺎ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آوازﻫﺎي ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮه ﺑﺮ ﭼﻠﻪ ﻫﺎي ﻓﺮش ﻣﻲ ﺑﺎﻓﺖ.
اﺻﻄﻼﺣﺎ ﺑﺎﻓﻨﺪه ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﭼﻴﻨﺪمدر هنر و صنعت فرش بافی نقشه یک بخش مهم و به تعبیری اساسی‌ترین بخش کار به شمار می رود. در کنار مسائل و عوامل مهمی که تشکیل دهنده اعتبار و ارزش فرش به حساب می‌آید اصالت و هویت ملی یک فرش از روی نقشه آن شناخته می‌شود.
اﻣﺮوزه روش ﻣﻌﻤﻮل ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر آﺳﺎن اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻓﺮدي ﻛﻪ داراي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺨﺘﺼﺮي از نقشه قالی دارد نقشه خوانی کند. در زﻣﺎﻧﻬﺎي ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور ﺟﻬﺖ ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎﻓﺖ و اﻳﺠﺎد ﺗﻨﻮع و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﺮ روﺣﻴﻪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﺎن آوازﻫﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮاﻧﻲ رواج داﺷﺘﻪ اﺳﺖ.
وﻗﺘﻲ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻓﻨﺪه ﭘﺸﺖ ﻳﻚ دار ﻗﺎﻟﻴﺒﺎﻓﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ رج ﺑﻪ رج ﻛﺎر ﺑﺎﻓﺖ را انجام دﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮان ﺑﺎ آوازﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﻧﻘﺸﻪ را ﺑﻪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﺎن اﻋﻼم ﻣﻲ دارد.
سه روش نقشه خوانی :
- خود بافنده نقشه را در اختیار داشته باشد و با نگاه کردن به آن قالی را ببافد.
- فرد دیگری که در حال بافت است نقشه را با صدای بلند می‌خواند و یک یا چند بافنده دیگر طبق آن گره می‌زنند
- استفاد ه از کامپیوتر نقشه‌خوان که در برخی از مناطق و سازمانها به کار گرفته و هنوز به طور همه‌گیر مورد استفاده قرار نگرفته. اگر در زمینه تابلو فرش ، طراحی و بافت آن فعالیت کرده باشید در مورد نقشه کدبندی یا کامپیوتری یا نقشه عددی تابلو فرش مطالبی شنیده اید.در روش سنتی طراحی تابلو فرش که معمولا بر روی نقشه شطرنجی با رنگ توسط هنرمندان این هنر ایجاد می شد امکان تغییر دادن نقشه به سختی ممکن بود . ولی با حضور تکنولوژی در طراحی نقشه ها این امر ممکن شده و امری آسان و سهل است.
انواع نقشه قالی :
نقشه قالی به چهار دسته تقسیم می‌شود :
- نقشه‌های نقطه چین شده
- نقشه‌هایی که بخشی از آن نقطه چین شده و بخشی دیگر از آن بدون نقطه
- نقشه‌هایی که بدون نقطه چین
- استفاده از عکس یا نقاشی بدون استفاده از نقطه‌چین