ساختار فرش همدان

ساختار فرش همدان چگونه است؟

درباره ساختار فرش همدان چه می دانید؟

استان همدان از نظر کمّی، یکی از مناطق مهمّ قالیبافی ایران، محسوب می‌شود و در آن، بیشتر از هر منطقه‌ی دیگر ایران، فرش بافته می‌شود.

در مقاله‌ی پیش رو برآنیم تا خصوصیات فرش این منطقه را به اجمال بیان کنیم:

طرح و رنگ فرش همدان

قالی‌های همدان، عاری از نقوش تزئینی بسیار پیشرفته بوده و بافت آن‌ها چندان ظریف و لطیف نیست. با این وجود، بی‌پیرایگی و سادگی آن‌ها در رنگ و ظرافت‌های مربوط به اختلاف رنگ، چیزی از ارزش این قالی‌ها کم نکرده‌است. این قالی‌ها، با دور شدن از سنّت ایرانی – که ترجیح بر استفاده از رنگمایه‌های زنده دارند – از مجموعه‌ای از رنگمایه‌های قهوه‌ای پشم شتری استفاده می‌کنند که از طریق رنگ‌های نقش‌های تزئینی ( قرمز، قرمز- صورتی، آبی، سبز و بلوطی تیره ) جان تازه‌ای می‌گیرند.

رنگرزی

در حال حاضر، غیر از رنگ‌های طبیعی سهل‌الوصول و ارزان قیمت، بقیه‌ی رنگ‌های طبیعی، جای خود را به رنگ‌های صنعتی و جوهری داده‌اند. رنگ‌های قرمز را از روناس، رنگ سبز طبیعی را از برگ مو و انواع آبی را از نیل به دست می‌آورند.
رنگ‌های قالیبافی معمول و متداول در استان همدان عبارتند از: ایبراقی ( نوعی سبز و روشن )، سبز ( روشن و سیر )، زرد، طلایی، نارنجی، سرمه ای، آبی سیر و روشن، پنبه ای (صورتی)، زرشکی، حلوایی ( شتری تیره )، کرم و فیروزه ای.

صرف نظر از رنگ‌های مذکور، رنگ‌های چره ای ( پشم خالص سفید )، سودگل ( بور )، مخلوط ( همراه پشم‌های دبّاغی)، سفید سودایی و سفید سیاه، از جمله رنگ‌های مرسومی هستند که در قالیبافی این استان به کار می‌روند.

در ساختار فرش همدان از این رنگها استفاده می شود.این نوع فرش با نوع فرش کاشان بسیار متفاوت است.

ابعاد

معمولاً در مناطق شهری، قالی‌های ۳۲ متر، ۵/۳* ۵/۲ متر و بزرگتر بافته می‌شود، حال آن‌که درمناطق روستایی، متداولترین قطعه، قالیچه‌های دو ذرعی، ذرع و نیم، چارک، پشتی، خرک و کناره است. در برخی نقاط نیز، بافت کلگی (۵/۳* ۵/۲ متر) معمول است.

ساختار فرش

از آن‌جایی که ساختار فرش همدان، از جنبه‌های فّنی نظیر چلّه‌کشی، ریشه زنی، مقراض‌کاری و پرداخت قالی، با نقاط مختلف ایران در طرز کار و نام ابزار، تقریباً یکسان است، از شرح موارد فوق صرف نظر می‌کنیم و خیلی کوتاه به دیگر موارد می‌پردازیم:

پشم مورد استفاده در فرش همدان:  بهترین قالیچه‌های استان همدان، از پشم دستریس تهیّه می‌شود.

گره در فرش همدان: قالی‌ها و قالیچه‌های استان همدان، تقریباً بدون استثنا، با گره ترکی بافته می‌شوند زیرا بیشتر ساکنان این استان، ترک زبانند؛ اما گره فارسی نیز معمول است.

بلندی ریشه (ایلمک) در بافت فرش همدان:  قالیچه‌های روستایی همدان – به استثناءِ بافته‌های بیجار – عموماً ضخیمتر و سنگین‌تر ازفرآورده‌های سایر روستاهای ایران است. کلاف دستریس ضخامت کافی دارد و هنگام چیدن پرز آن‌ها را زیاد كوتاه نمی‌كنند. با اين خصوصيات، قالی یا قالیچه، متراکم، زمخت و با دوام می‌شود و علیرغم فقدان ظرافت، از سختی و استحکام خاصّی بهره‌مند خواهد بود.

دار فرش همدان: در همدان دو نوع، دار متداول است: دار ثابت محلّی، و دار تبریزی.

در ادامه باید افزود که منطقه‌ی همدان از نظر بافت، دارای سه نوع فرشبافی است: نوع اول، فرشبافی شهری که بیشتر در همدان و تا حدودی ملایر، شاهد آن هستیم. نوع دوم، مربوط به حومه‌ی ملایر ( جوزان )، مهربان ( قهورد ) و فامنین است؛ و دسته‌ی ‌سوم، فرشی است که در حوزه‌ی غنی، گسترده و پر تنوّع روستایی – عشایری قرار دارد. قالی‌های این دسته، معمولاً براساس تک‌نقشه و به‌طور ذهنی بافته می‌شوند، در رنگ‌بندی محدود، بافت ضخیم و گوشتی دارند و عمدتاً تک پود هستند. این نوع فرشبافی، قسمت اعظم مناطق شمال، شمال‌غرب و همچنین قالیبافی نهاوند، تویسرکان، کبوتر آهنگ، رزن و اسدآباد را در برمی‌گیرد.

فرشبافی در روستاها

در غالب روستاهای این شهرستان، فرشبافی رواج دارد و گفتنی است که قالیبافان این مناطق را اکثراً زنان تشکیل می‌دهند. قالی‌های روستایی عمدتاً ۲۵ رج و به ندرت ۳۵ رج می باشند. رنگ‌های مورد مصرف در این مناطق، آبی، نیلی، پرطاووسی، انواع سبز(سیر و متوسط و روشن)، مایه‌های سرخ روناسی، قرمز، نخودی و زرد شتری و قهوه‌ایست.