تقسیم بندی کلی فرش
در تقسیم بندی کلی فرش ، فرش‌های ایران به دو دسته اصلی «طرحهای ذهنی» و «طرحهای اسلیمی» تقسیم‌بندی می‌شوند. طرح ذهنی: طرحهای فرش ایران با نقشمایه خطوط شکسته و شکل‌های هندسی، طرح ذهنی نامیده می‌شوند. طرح اسلیمی: به طرحهای فرش ایران با نقشمایه خط‌های گردان، طرحهای اسلیمی می‌گویند.
طرح‌هایی از فرش با نقشمایه اجسام و اشیاء
اجسام و اشیائی که طراح، در زندگی روزمره خود با آن‌ها سر و کار دارد آن‌ها را می‌بیند لمس می‌کند و به آن‌ها نیاز دارد در بسیاری اوقات در طرح‌هایش نمایان می‌شوند در واقع می‌توان گفت جسم از نقشمایه‌های رایج فرش ایران بحساب می‌آید البته این اجسام می‌توانند از ابزارهای مورد استفاده در خود کار بافندگی باشند.
طرح‌هایی از فرش ایران که نقشمایه اصلی آن‌ها صورت حقیقی یا خیالی جانداران است
ترسیم سر و بدن جانداران در هنرهای مختلف طراحی فرش، کاشی‌کاری، نقاشی، کنده‌کاری، فلزکاری و …. همواره در خلاقیت طرحهای ایرانی به چشم می‌خورده است. به ویژه تجسم صورت انسان یا سر و تنه حیواناتی مانند اسب، پلنگ، فیل، شیر، و … اعم از حقیقی یا دارای شاخ و برگ خیال پردازی و خیالی، از زمان‌های گذشته در انواع هنرهای دستی معمول بوده و جلوههای چشم‌نوازی خلق کرده‌اند. از این نوع فرش‌ها، برخی طرحهای دارای صورت در فرش دستباف ایران عبارت‌اند از طرح آدمکی، طرح حیوان‌دار، طرح صورتی، طرح لیلی و مجنون و طرح ماهی.
طرح فرش ایران دارای نقشمایه اصلی طبیعت سبز و مشهور به آن
می‌توان گفت گل و بستان و طبیعت سبز همیشه در خلق تابلوها شگفت‌انگیز و طرحهای چشم‌نواز و فریبنده، الهام‌بخش راه طراحان و هنرمندان این صنعت بوده است. همانطور که مشاهده شده، طرحهای گل و گیاه و رنگ طبیعت بی‌اندازه متنوع و زیاد هستند می‌توان گفت به همان نسبت طرح‌ها و نقشمایه هایی که از طبیعت، گل و گیاه و درخت برگرفته شده‌اند و طبیعت واقعی را برای بیننده مجسم می‌سازند در صنعت فرش فراوان‌اند. شایان ذکر است که هر یک از طرحهای مورد اشاره دارای انواع مختلف و بی‌شماری هستند. تعدادی از طرحهای این دسته عبارت‌اند از: طرح جنگلی، طرح بوته‌ای، طرح گل فرنگ، طرح درختی گلدانی، طرح منظره و چهار فصل، طرح گل و گیاه.
طرح‌هایی از فرش ایران دارای نقشمایه اصلی بناهای تاریخی، دینی، مذهبی و مشهور به آن
این نوع بناها جزء مشخصات فرهنگی ایران و اقوام و شهرهای آن محسوب می‌شوند که در صنعت فرش نیز به حجم قابل‌توجهی مشهود هستند نقشمایه اصلی این نوع طرح‌ها بناهای باستانی، تاریخی و دینی و مذهبی دارای تزئینات مخصوص آن‌ها شامل قندیل، کاشی‌کاری و … است.